Лаура Вайгорова — Smartestprep компаниясының тең негізін қалаушы және бас директоры, білім беру сегментіндегі кадрлық аштық, кеңестік жүйенің қалдықтары және білімді қабылдауды өзгертетін факторлар туралы.
Лаура Вайгорова, 28 жаста, Астана қаласы, тәлімгер және білім беру сарапшысы, Smartestprep білім беру компаниясының тең негізін қалаушы, бас директоры, @lauravaigorova
Қалыптасу туралы
Менің өмірімде білім маңызды рөл атқарды. Отбасымның маған берген біліктілігі, білімі және дағдысы болмаса мен бәріне қол жеткізе алмас едім. Мен кішігірім ауылда туылып, әжем мен атамнын қолында тәрбиелендім. Үлкен әжемнің мамандығы — педагог, бала кезімнен мені оқытқан болатын. Әжем маған өмір бойы көмектесетін және көмектескен білім негізін қалап кетті.
Сапалы білім адамның өмірінде көп нәрсені өзгерте алады деп сенемін. Адами капиталға, білімге инвестиция салу арқылы жүйелік деңгейде, жалпы елде көп нәрсені өзгертуге болады. Бизнестің көптеген жоғары маржалық бағыттары бар. Бірақ білім беру саласы — бұл менің жан дүнием сүйетің іс және сенімді серігім.
Біздің компанияда біз білім беру технологиясымен айналысамыз. Орталық Азия, ТМД, Таяу Шығыс және Солтүстік Африка елдерінің балаларына әлемнің үздік университеттеріне түсуге көмектесеміз. Біз бір алаңда клиенттерді біріктіретін all-in-one solution платформасын құрып жатырмыз: оқушылар, ата-аналар, жеке мектептер мен университеттер. Сондай-ақ SaaS-шешім, Software as a Service және Service Provider ретінде жұмыс істейміз, яғни мектептер мен университеттер үшін IT-шешімдерді дайындап, ұсынамыз.
Қазіргі білім туралы
Білім беру саласы жақсы жағдайда емес. Елімізде кадрлық тапшылық көп: сапалы қызметкерлер, білім беру сарапшылары мен оқытушылар жетіспейді. Сондықтан соңғы бірнеше жылда елімізде педагог мамандығын дамытуға белсенді түрде үлес қосылуда. Педагогикалық факультетке түсетіндердің жалақысы өсуде, оларға белгілі бір артықшылықтар беріледі.
Қазақстандағы мектептегі білім берудің басты проблемаларының бірі — біз әлі күнге дейін кеңес жүйесінің қалдықтарына қатты тәуелдіміз. Жылдан жылға оқулықтарды өзгертіп, жаңа элементтерді енгізіп, басқа елдердің тәжірибесін алып, бейімдейміз. Бірақ бұл көмектеспейді, себебі біз проблеманы түбірімен шешпей, тек «симптомдарды емдейміз». Бізге білім беру жүйесін толығымен өзгертіп, оны өзіміздің мәдени ерекшеліктеріміз бен ағымдағы проблемаларымыз бен мұқтаждықтарымызға бейімдей отырып, нөлден бастап қайта құру қажет. Әлемде, Сингапурда немесе Финляндияда білім беру жүйесі үздік елдердің тәжірибесінде бұрынғының бәрін «түбірімен кесіп тастап», жаңа әдістемелерді енгізе бастады. Менің ойымша, бұл қажетті нәтиже берді.
Келесі мәселе алдыңғы мәселеден туындайды — оқытуға деген көзқарас. Білім беру процесінде балаға әлі де бенефициар ретінде қаралады. Ол партада отыр, ал мұғалім сөзбе-сөз шайнайды және оған барлық ақпаратты «табақшаға» салып береді. Бала осы білімнің белсенді қатысушысы, алушы болуы тиіс. Сонда ол өзіне алатын білім мен дағдының сапасын әлдеқайда жоғары қабылтайтын болады.
Оң тұстардан мен үштілділік саясатын атап өткен болар едім. Қазақстан мен көршілес елдердің тұрғындарын біз мультилингтік болғанымыз ерекшеленеді. Бірінші білімі бойынша лингвист ретінде айта аламын: бірнеше рет жүргізілген ми зерттеулері бірнеше тілді білетін адамдарда мидың белгілі бір бөліктері монолингтерге қарағанда әлдеқайда жақсы дамығанын дәлелдеді. Егер біз тілдерді үйрену бағытын күшейтетін болсақ, 20 жылдан кейін ағылшын тілінде сөйлейтін халықтың, жастардың үлесі көп болады. Мысалы, бүгінде әрбір жасөспірім мен студент ағылшын тілін сенімді меңгергендерін Грузияда байқауға болады.
Біздің біліміміздің тағы бір артықшылығы — қазақ тілінің «лифті». Бірінші сынып оқушыларының 76% -ы қазақ тілінде оқиды, олардың 14-15% -ы — ұлты қазақ емес балалар. Менің ойымша, бұл өте жақсы.
Біздің мектеп біліміміз тегін, барлығына қолжетімді және міндетті. Бұл сөзсіз артықшылық десекте болады. Білім беруі тегін де, міндетті де емес елдер бар. Сондықтан біздің білім беру жүйесін 10 балдың 6,5 балына бағалауға болады. Бұл жаман емес, бірақ егер оқытушылардың сапасын арттырып, балаларды оқытудың жүйелі тәсілін өзгертетін болсақ, біздің көрсеткіштеріміз, тұтастай алғанда, басқа елдер сияқты сапасы өседі.
Білім берудің болашағы туралы
Жасанды интеллектіге негізделген ChatGPT және басқа да бағдарламалар біздің білімді қабылдауымызды қатты өзгертеді. Кейбір жағдайларда адамның тіпті ойлануының қажеті жоқ, жай ғана сұрауды нақты тұжырымдау жеткілікті, және ChatGPT ол үшін эссе жазып, презентация, визуалды немесе видео жасайды. Бұл бірінші кезекте білімді бағалау жүйесін бұзады. Баланың тапсырманы өзі орындағанын немесе оны ИИ-ға бергенін тексеру қиын. Сондықтан оқытушылар нейрожелілерді пайдалануға тыйым салмайтын, керісінше, жаңа технологиялармен жұмыс істеу дағдыларын жақсартатын тапсырмалардың жаңа түрлерін ойлап табулары тиіс.
Трендте тек деректерге негізделген білім беру болады. Өкінішке қарай, Қазақстанда ол әлі қолданылмайды. Көптеген мектептерде әлі күнге дейін қағаз есептерді ішінара пайдаланады. Деректерге негізделген оқыту оқу процесін барынша бейімделуге көмектесер еді. Мұғалім оқушының қаншалықты артта қалғанын, кімнің және қандай тақырыптың жабылып жатқанын көрер еді. Осы деректерді ескере отырып және жасанды интеллектті қолдана отырып, ол қысқа мерзімде балалардың әрқайсысы үшін тапсырмалардың белгілі бір түрін таңдай алар еді.
Трендте деректерге негізделген білім беру болады
Білім берудегі және болашақта сақталатын үшінші тренд — тірі өзара іс-қимылдың құндылығы. AI және машинамен оқыту көптеген нәрселерді алмастыра алады, сондықтан тірі қарым-қатынасқа, оның эмоциялық бөлігіне және балалардың эмоциялық интеллектісін дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Project Based Learning, PBL әдісі барған сайын танымал болады. Бұл үрдісті Қазақстанда байқауға болады. Бұл жақсы, себебі PBL әдістемесі тиімді деп танылды.
Мектептегі және жоғары білімдегі қашықтықтан оқыту — біз дамып келе жатқан үрдістердің бірі. Қолданбалы мамандықтарға қысқа мерзімді курстар одан әрі таратылатын болады. Және, бәлкім, Қазақстанда онлайн-мектептер заңдастырылатын шығар. Қазіргі уақытта мемлекеттік деңгейде қашықтықтан оқыту мектептері заңсыз. Бұл ретте елімізде шағын жинақты мектептер көп. Егер ауылдарда интернетке және девайстарға қолжетімділік болса, онлайн-мектептер жақсы шешімге айналады.
