Асхат Жұмабеков — Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің Физика, математика және цифрлық технологиялар институтының оқытушысы, PhD кандидаты, Shoqan Academy директорының орынбасары, әлемнің үздік 50 мұғалімі рейтингісінің қатысушысы және Global Teacher Prize амбассадоры, енді weproject.media авторы. Ол балаларға білім беру саласындағы өз тәжірибесімен бөлісетін болады. Бірінші мақала үздік оқушыларды қалай тәрбиелеу керек туралы.
Асхат Жұмабеков, Алматы қаласы, Shoqan Academy директорының орынбасары, Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің оқытушысы
Көптеген оқушылар мен олардың ата-аналары өткен оқу жылының қорытындысын шығарды және келесі оқу жылында өз үлгерімін қалай арттыру керектігі туралы ойлануда.
Уәждемені іздеу
Өздеріңіз білетіндей, уәждеме сыртқы, ішкі, теріс және оң болады. Оқытуда ішкі оң уәждеме ең тиімді және өнімді болып қалады. Оқушы неге оқитынын, не алғысы келетінін жақсы түсінуі тиіс. Сонда оқу шығармашылық процеске айналады. Сыртқы уәждеме, мысалы, егер ата-ана балаға жақсы баға немесе қандай да бір жетістіктері үшін белгілі бір сыйлық ұсынса.
Ең бастысы ата-аналар мен мұғалімдер баланың қызығушылығын қолдайтын ішкі жағымды уәждемені дамытуда. Егер оған ғарыш немесе жұлдызды аспан ұнаса, онда жұлдызды аспанның картасын бірге жасауға болады. Шоқжұлдыздарды анықтауды бірге үйрену. Баланың қызығушылығын қолдау маңызды.
Оқыту кезінде дербестендірілген жоспар маңызды
Баланы тайм-менеджмент дағдыларына үйрету керек. Қандай да бір мерзім қашан болатынын, оны аптаның қандай мерзімі күтіп тұрғанын, үй тапсырмаларының қанша болатынын білуі үшін. Бірінші кезекте бұл оны ұйымдасуға үйретеді. Үй тапсырмаларын орындау оның жеке жауапкершілігіне айналады және оқушы оның бір апта ішінде аяқтауға тиіс жоспары бар екенін біледі. Зерттеулер тайм-менеджмент және жоспарды жүргізу дағдылары оқуға жақсы ынталандыратынын көрсетеді. Ата-аналар баланы оқу үшін қажетті барлық: оқу материалдарымен, сабақтар үшін тыныш орындармен және білім беру ресурстарына қолжетімділікпен қамтамасыз етуі қажет.
Оқытудың ерекше тәсілдерін іздеңіз
Балаңызбен сөйлесіп, онымен бірге уақыт өткізіп, оны қызықтыратын сұрақтарға жауап табу маңызды. Оқытудың ерекше тәсілдерін іздеу маңызды. Мұғалімнің немесе ата-ананың сабақта материалды қалай танымдық және әдеттен тыс түрде көрсету керектігі жақсы. Бәлкім, анам немесе әкем балаға қызықты қандай да бір мәселені шешу үшін бірге мұражайға барып, тақырыбы бойынша қандай да бір деректі фильм көріп, онлайн дәріс тыңдап немесе кітапханадан ақпарат іздеп жүрген шығар.
Табысты адамдарға мысал келтіріңіз
Тағы бір кеңес — өздерінің қажырлы еңбегінің арқасында табысқа жеткен адамдар туралы әңгімелеу. Бүгін Илон Масктың тарихын жиі еске алады. Ол бала кезінен ғарыш және зымыран жасау туралы кітап оқуды ұнататын. Қазіргі уақытта ол осы саланың басты кәсіпқойларының бірі. Дәл осындай жарқын мысалдар оқушыларды табысқа ынталандыруға үлкен қозғаушы күш бола алады. Балаңызбен сөйлесіңіз, оған өмірде жоғары нәтижелерге қол жеткізген тұлғаларды көрсетіңіз.
Балаңызға дұрыс ортаны табуға көмектесіңіз
Баланың дұрыс және салауатты ортада болуы маңызды. Олар табысқа жетуге шабыт береді. Бала қызықты нәрсеге қызығатын балалармен қоршалуы тиіс. Бәлкім, олар қандай да бір пәндік олимпиадаларға, емтихандарға дайындалу бойынша сыныптастары немесе достары шығар. Олар өз мысалдарымен оны қызықтырып, оқуға деген сүйіспеншілікті оятуға көмектеседі. Дұрыс қоршаған орта маңызды және ата-аналар осы сәтті бақылап, балаға өз ортасын қалыптастыруға көмектесу қажет. Өкінішке қарай, дарынды балалар нашар компанияларға түсіп, олардың дағдылары мен қабілеттері кейіннен іске асырылмай қалатын мысалдар аз емес.
Конструктивті кері байланыс орнатыңыз
Баланы мақтауды ұмытпау керек. Оқушыны міндетті түрде көтермелеу керек. Бірақ мұны дұрыс жасау керек. Оған тек қана: «Молодец. Тамаша!» деп айтпау керек, өйткені болашақта бала осы сөздерді күтеді. Мұғалімде немесе ата-анамда қандай да бір оқиға туындаған эмоцияларды нақты тұжырымдау қажет. Мысалы, ата-ана ретінде: мен сені мақтан тұттым, мұны жасай алғаныңа қуаныштымын. Сонда бала білімге деген сүйіспеншілік арқылы өз мұғалімдерін, ата-аналарын мақтан тұтатынын түсінеді. Сондай-ақ оны дұрыс сынауға, сыни дос болуға үйрету қажет. Сын айта білу керек. Жіберілген қателіктер бойынша жұмыс істеу үшін жоспар жасау керек деп айту керек. Сонда бала рефлексиялайды. Ал бұл маңызды. Ол талдап, өз бетімен жұмыс істейтін болады. Бұл оған мәселелерді шешуге және алға жылжуға көмектеседі. Балаңызбен оның ілгерілеуін талқылап, көмек пен қолдауды ұсына отырып, қиындықтарды еңсеруге көмектесіңіз.
Балаларға бос уақыт беріңіз
Баланың өз қызығушылығына, оқуына және жай ғана демалуға уақыты болуы тиіс. Терең тыныс алу сияқты релаксация техникасын бірге қолданыңыз. Оның жеке жоспарын құратын кезде секциялар, үйде қандай нәрселермен көмектесу керектігін, оның қандай міндеттері бар екенін, үй тапсырмасын қашан жасайтыны және қашан демалатынын нақтылау қажет. Осының бәрін дұрыс мөлшерлеу керек. Бұл оның өз оқуына ден қойып, назар аудару мүмкіндігіне ие болуы маңызды.