Шай — әлемдегі ең танымал сусындардың бірі.
Түркі халықтары үшін шай салттық мәнге ие және бір де бір күн осы сусынсыз өтпейді.
Біз түркі халықтарының шайға қатысты қандай дәстүрлерді ұстанатынын және қандай ұқсастықтар мен айырмашылықтар бар екенін білдік.
— барлық түркі халықтарында шай – қонақжайлылық пен достық қатынастың белгісі. Әрбір қонаққа шай ұсыну керек.
— түркі халықтарының кез-келген мейрамы шайсыз өтпейді.
— шай— бұл келіссөздердің уақыты. Барлық маңызды әңгімелер шай ішкен кезде өтеді.
— Түркістанда және Әзірбайжанда шайды алмұрт тәрізді стақаннан ішеді, ол сусынның жылулығы мен дәмін ұзақ сақтайды.
— Түркияда, Қазақстанда, Өзбекстанда, Татарстанда және Қырғызстанда шайды ыстық сумен араластырады.
— Қазақстанда, Өзбекстанда, Татарстанда және Қырғызстанда шайды кесенің жартысына немесе үштен бір бөлігіне дейін құю қалыптасқан. Бұл шайдың ыстық күйінде сақталуын және күйіп кетпеуді қамтамасыз етеді.
— Түркістанда, Әзірбайжанда, Қазақстанда, Татарстанда және Қырғызстанның кейбір аймақтарында көбінесе қою қара шайды ішеді, кейбір кезде жабайы шөптерді немесе дәмділіктерді қосады.
— барлық түркі халықтарында шайды ұлттық тәттілермен ішеді.
— Қырғызстанда шайға тұз қосады.
— өзбек шайы – хош иісі бар, қант және сүт қосылмайтын жасыл шай.
— Түркияда және Әзірбайжанда шайды дайындау үшін, ақмандар немесе үлкен көлемдегі шайнектер қолданылады.
— Өзбекстанда үй иесі қонақтарға шайды өзі құйып береді. Егер қонақты шайханаға шақырса, сусынды осы орынның иесі құяды.
— Түркияда кез-келген орынның немесе ұйымның иесі шай ұсынады. Сыпайы түрде бас тарту үшін, «рахмет» деп айтады.
— Әзірбайжанда шайхананың дәстүрлі мәдениеті сақталды. Бұндай орындарда тамақ ұсынылмайды – тек қана шай мен тәттілер беріледі.
— Өзбекстанда шайды дастархан басына апарар алдында, үй иесі шайды ақманнан кесеге және қайтадан ақманға құйып алады. Бұл салт «қайтармақ» деп аталады – осылайша шай жақсырақ демделеді, ал жапырақтары түбіне түседі.
— Татарстанда адамдар көбінесе сүт қосылған қара шай ішеді, бірақ қазақ шайына қарағанда суып кетпеуі үшін, сүтті соңында және ыстық күйінде қосады.
— әзірбайжан шайын ешқашан қайнатылған сумен араластырмайды және қант қоспайды, себебі бұл сусынның дәмін бұзуы мүмкін.
— қазақ шайы ыстық тақтада демделеді. Шайдың шайнегі қайнатылады және ыстық сумен араластырады. Алдымен кесеге сүт құяды, кейін шай мен су құйылады.
— Түркияда шай екі бөліктен тұратын «екі қабатты» шайнекте демделеді. Астыңғы бөлігінде – су, үстінде судың қайнауы арқылы жылынатын ақман тұрады.
Материалды жасап шығаруға атсалысқаны үшін Мұрат Остюркке, Венера Алфредовнаға, Ринат Балғабаевқа, Максим Андреевке алғысымызды білдіреміз.
