Сарқыт — үлкен тойдан, үйлену немесе мерейтойдан кейінгі тағам. Әдетте бешпармақ, бауырсақ, жеміс-жидектер мен тәттілерді қонақтарға салып береді. Ешкім де бас тартпайды, себебі келесі күні үйде тамақ әзірлемеудің бір шешімі болып табылады. Бұл сал-дәстүрдің ерекшелігі қонақты үйден құр-қол жібермеу.
Оның мәні неде
Бұл дәстүрдің пайда болуының бірнеше нұсқасы бар.
Олардың біреуі бойынша сарқыт алудың мағынасы барынша тиімді. Бұрын әркім қонақтардан шаруаларынан арылып, мерекеге көп уақыт жұмсауды талап ететін. Егер оған әйел баратын болса, онда үй шаруасына тамақ дайындайтын ешкім болмайды, ал сарқыт үйде қалған балалар үшін кешкі ас рөлін атқаратын болған.
Басқа болжам бойынша, мерекені өткізген отбасы үшін өте көп болғандықтан, қалған тамақтың жоғалып кетпеуі үшін сарқыт салып беретін болған. Осылайша, қонақтар дастарқаннан келген әр тамақты аз-аздан салып алады. Әсіресе жаздың ыстық кезінде ештеңе де ысырап болмайды.
Сарқыт алудың қасиетті мәні — іс-шараға қатыса алмаған қонақтар үйіне келмей, оған тамақ арқылы қосыла алады. Мысалы, егер әйел құрметті, табысты адамның мерейтойына барса, ол өз балаларына өмірдегі табыстың бір бөлігі бұйырсын деп алады.
Қандай кездерде сарқыт алуға болмайды
Алайда сарқыт алудың да өз шарттары бар. Біріншіден, оны ер адамның алуы дәстүрге жатпайды, әдетте сарқыт әйелдерге беріледі. Екіншіден, егер қайтыс болған адам қартайған жаста болса, қоғамда белгілі бір танымалдылыққа ие болса және өлер алдында ұзақ уақыт сарқыт алмаған болса ғана еске алу рәсімінен алуға болады, өйткені ұзақ өмір мен денсаулық тілеу болып есептеледі. Жас кезінде қаза тапқан немесе ұзақ уақыт бойы аурудан зардап шеккен адамдарды еске алу әдетке жатпайды. Бұл «жаман ырым», яғни бақытсыздық әкелетін әрекет. Бұрын іс-шараға себеп болған мән-жайлар сарқыт арқылы берілетініне сенгендігінің тағы бір дәлелі. Үшіншіден, іс-шара аяқталып, қонақтар тарайтын кезде ғана сарқытты салып алуға болады. Үстелден қонақтар әлі де отырған кезде тамақ жинау әдепсіздік болып саналады.
Қорытынды
Сарқыт — қонаққа келген адамдарға құрмет көрсету, алғыс білдіру. Жақындарыңызға сарқыт беру — онымен қуаныш, бақыт және қамқорлықпен бөлісу. Бұл бір шаңырақ астында 130-дан астам этносты біріктірген қазақ халқының қонақжайлығы мен кең жан дүниесінің көрінісі болып табылады.
