Қазақстандық белгілі ғалыммен танысып, елімізде жүргізіліп жатқан зерттеулер мен ғылымның жай-күйін білдік.
Лаура Аутелеева, 36 жаста, қала — Астана, доцент
Өзім жайлы
Студент кезімде ғылымға қызыға бастадым. Мен оны азық-түлік қауіпсіздігі объективі арқылы түсінуге қызығушылық таныттым. Өйткені біз, ең алдымен, тұтынушылармыз. Мәртебеміз бен жынысымызға қарамастан, біз күнделікті тамақ өнімдерін тұтынамыз.
Мен жас ғалым-педагогпын. С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің студенттеріне күн сайын «Азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігі», «Азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігі және сапасы» білім беру бағдарламасы бойынша сабақтар өткіземін.
Қазақстандағы азық-түлік қауіпсіздігі проблемалары саласындағы ғылыми зерттеулермен де айналысамын. Мен LA-мен азық-түлік қауіпсіздігі студенттік ғылыми үйірмесінің жетекшісімін.
Хэнань ауылшаруашылық университетінде, Шыңжаң ауылшаруашылық университетінде және Омбы аграрлық университетінде ғылыми тағылымдамадан өттім.
Зерттеулер жайлы
Менің зерттеу бағытым — тамақ қауіпсіздігі. Қазіргі уақытта Қазақстанда азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде әртүрлі қызметтер, ұйымшылдық және көп секторлылық жағынан бірыңғай көзқарастың жоқтығы байқалады. Азық-түлік қауіпсіздігі жүйесінде тәуекелді бағалау жоқ. Азық-түлік қауіпсіздігіне қатысты қауіптердің алдын алу және азайту бойынша ғылыми негізделген шаралар арасында байланыс жоқ. Стандарттарды әртүрлі түсіндіру, жануарларға арналған препараттарды бақылаусыз қолдану, азық-түлікті алаяқтық және т.б. Біз осы мәселелерді шешу үшін жұмыс істеп жатырмыз.
2021-2023 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің жас ғалымдарға арналған «Әртүрлі жаңғақтардың афлатоксинмен ластануы және оларды детоксикациялау әдістерін жасау» тақырыбындағы ғылыми жобаның жетекшісі болдым.
Афлатоксин B1 микроскопиялық зеңдердің, атап айтқанда Aspergillus flavus және Aspergillus parasiticus түрлерінің метаболикалық өнімі болып табылады. Афлатоксиндердің ашылғанына 60 жылдан астам уақыт өтті, бірақ әлемдегі ғылыми прогресске қарамастан, тұтынушылар әлі де AFB1-мен ластанған жаңғақтарды жеуге мәжбүр. Онкологиялық зерттеулердің халықаралық агенттігі — IARC — афлатоксин В1-ді 1-топқа жатқызды, оның құрамына «адам үшін канцерогенді» қосылыстар кіреді.
Зерттеу нәтижелері бойынша қазақстандық нарықтардағы импорттық жаңғақтарда В1 афлатоксин мөлшерінің артық болуын анықтадық: Қытайда — 35,8%, Өзбекстанда — 25,5%, Ресей мен Түркияда — 25%, Вьетнамда — 17,6%. Біз жаңғақтар импорттаушыларға, тұтынушыларға және афлатоксинмен ластану үшін детоксикация әдістеріне ғылыми негізделген ұсыныстар әзірледік.
2015-2022 жылдар аралығында Ғылым және жоғары білім министрлігі гранттық қаржыландырудың ғылыми жобаларының негізгі орындаушысы болдым. Зерттеу жұмысының нәтижелері жарияланған 50-ден астам мақалада, үш патентте және алты ғылыми негізделген ұсыныстарда көрсетілген.
Қазақстандағы ғылым туралы
Әлемде көптеген салаларға, соның ішінде ғылымға әсер ететін елеулі турбуленттілік бар.
Ғылым мен білім саласының өкілі ретінде бір мәселені атап өтейін: ғылыми дәрежесі бар қызметкердің орташа жасы — 57 және одан да көп. Жұмысшылардың 15 пайызы зейнеткерлік жасқа жеткен. Сондықтан жас ғылыми кадрлардың келуіне жағдай жасау, ғалымдарды даярлауда жаңа көзқарастар туғызу және өскелең ұрпақ арасында ғылымды кеңінен насихаттау қажет.
Жақында ҚР Президенті жанындағы Ұлттық ғылым академиясы өзекті проблемаларды теңестіруге дайын екенін айтып, ғылыми қауымдастықты елдің дамуы үшін күш біріктіруге шақырды.
«Отандық ғылым шыдамды, бірақ онсыз өмір сүре алмаймыз» деген сөзді келтіргім келеді.
Қазақстанда жас ғалымдар қауымдастығы, Жас зерттеушілер альянсы жұмыс істейді. Бұл ғылыми және әлеуметтік мәселелерді алға жылжытуға, зерттеулер жүргізуге және талқылауға көмектесетін прогрессивті диалог алаңы.
Young Researchers Alliancе ғылымның әртүрлі салаларындағы жас ғалымдарды біріктірді: STEM, гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдар. Сондай-ақ Қазақстанның және шетелдің жетекші жоғары оқу орындарының түлектері бар. Жас ғалым болып шығуымды осы қауымның қатарына қосылумен байланыстырамын.
Жас ғалымдарға кеңес
Жастар үшін ғылым жолы қызықты да, қиын да болуы мүмкін.
Ғылым уақыт пен шыдамдылықты қажет етеді. Менің ұсынысым — белгісізді зерттеуде батылдық таныту.
