Гүлжан Йегерь, 36 жас, туған қаласы — Ақтөбе
Тұратын елі: Германия, Берлин қаласы
Мен неміске тұрмысқа шыққан себептен Германияға көштім,осында біз 5 жыл бойы тұрамыз. Тіркелуден кейін біз Қазақстанда тағы 1 жыл тұрдық.Ал ұлымыз Берлинде туды.
Германияда тәрбиелеудің негізгі ұстанымы — түсіндіру, кедергі жасамау, шекараларды орнату. Ата-аналар өзін баланың әріптесі ретінде көрсетеді, түсіндіреді, мыңдаған сұрақтарға жауап береді. Дауыс көтеру және кұйрығынан салып жіберу,қолынан жұлқылау, баланы итеру – қылмысқа жақын деп саналады.Әрине, бүкіл ікелер мен аналар мінсіз емес. Барлығында жаман күндері мен жеке күйзелісі болуы мүмкін. Осы жерде баладан кешірім сұрау мен балаға «жаман тәртіптің» себебін түсіру ұятты болып саналмайды. Баланы туған кезінен бастап дербестікке және жеке шекараларын сыйлауға үйретеді. Үлкендердің кештеріне балаларды өзімен алу жаман мінез түрі болып саналады. Егер бұл үйлену тойы,туған күн мерекесі болса, ұймыдастырушылар балаларға қызығушылығы туралы міндетті түрде ойлануы керек. Балаларды үлкен адамдар сияқты көрінуге міндетті емес. Үш-бес жасты балаларды жиі әдеттен тыс киінуде көруге болады, бірақ та осыған ешкім таң қалмайды,себебі бұл жаста баланың өздігінен киінгені және өзін жайлы сезінгені әлдеқайда маңызды.
Мен тәрбиелеу ережелеріне тек мемлекет әсер етті деп ойламаймын — бұл ел мені өзгертті: мені тіпті жай, емін-еркінірек қылды,біздің әйелдер қыстырылған көптеген стереотиптерден босатты.
Біз Германияға көшкенге дейін мен балаларды тәрбиелеген жоқпын, тек ғылыммен айналыстым. Мен неміс бала-бақшасымен кездескенінен кейін,және Қазақстанға бір келгенде менің досымның балалары баратын жеке бала-бақшасын көргеннен кейін,үлкен айырмашылық болған себептен маған ыңғайсыз болып қалды.Қазақстандық бала-бақшада балалар кішкентай сарбаз болып көпшілік арасында жоғалып кеткен. Осы жерде бала жеке тұлға болып қалады. Топтары а үлкен емес – ең көбі 20 адам. Әрине бұл жерде де түрлі бала-бақшалар бар, бірақ біздің жолымыз болды – біздіе Монтессори педагогикасы бойынша жұмыс істейтің бала-бақша.
Баламның есейуі уақытымен мен оның Қазақстан туралы көрінісін кеңейтемін. Біз Наурыз мерекесін тойлаймыз. Бүкіл салт-дәстүрлерден біз тек «қырқыннан шығару» мен «тұсау кесерді» ғана өткіздік. Неміс өлшемі бойынша мен өте қатал анамын. Мен бұл қазақстандық қоғамның патриархалдық дәстүрлерінің бір бөлімі деп санаймын. Мен балаға тамақпен ойнауға, менімен немесе үлкен кісілермен әдепсіз болуына рұксат бермеймін.
Германияда тәрбиелеудің негізгі ұстанымы — түсіндіру, кедергі жасамау, шекараларды орнату.
Біздің ұлымыз екі тілді. Мен онымен тек орыс тілінде,ал папасы тек неміс тілінле сөйлейді. Бөбегімізде екі тілде түсіндіруімен ешқандай қиыншылық тумайды.Ол ек тілдес бала ретінде өте жас кезінен сөйлей бастады, және оның құрдастарын сөйлеу дамуында басып озатының белгілеуіне маңызды,бірақ бұл генетикалық бейімділік себебінен. Менің жұбайым бірнеше шет тілдерінде бос сөйлейді: неміс,ағылшын және орыс. Сонымен қоса қазақ және қытай тілінде сөйлейді. Күнделікті байланысуда үнемі неміс және орыс тілінде сөйлейміз. Ал әр сенбі сайын біз орыс тілдес балаларға арналған білім орталығына қатысамыз. Балалар үлкендерге қарағанда балалардан әлдеқайда тез үйренеді. Баларға балалар мен махаббат керек. Өз баланды қолдау, көтермелеу керек.Үйде отырмай, баланы тез уақытта бала-бақшаға орнату керек, онымен бірге балалар алаңына шығу керек.Көбінесе әр бір Еуропалық мемлекетте көршілер орталығы бар – осы жерден бастауға болады бұл жерде ата-аналарға да, интеграциясы бар балаларға да көмек береді.Және, әрине, құдыретті интернет. Мысалы, Германияда әлеуметтік желілерде қолдау, ақапарат алуға және ниеттес адамдарын табуға мүмкіндік беретін көптеген топтар бар.
Халил Исаев, 33 жас, туған қаласы – Алматы
Тұратын елі: Оңтүстік Корея, Сеул қаласы
Кореяда балаларды тәрбилеу Қазақстаннан қатты ерекшеленеді. Біз Сеулға көшкенде біздің ұлымызға 11 ай болды. Қазақстанда біз баламызды бала-бақшаға берген жоқпыз. Бірақ пікірлері жаман болды. Кореяда өте көп жеке бала-бақшалар бар,ал мемлекеттік бала-бақшалар тіралы естімедім. Бала-бақшаларда тарату көліктері – үлкен сары автобустар бар,бұл американдықтардан көшірілген деп ойлаймын.
Кәрістерде балаларды тәрбиелеу бала тұлғасын тәрбилеу және баланың даралығын ашуында анықталады. Бала-бақшаларда үлкен балалар топтары кіші балалар топтарына көмек береді, балаларға өте мұқият қарайды.
Тіл кедергісі үлкен рөлін ойнады. Отбасы ішінде біз орыс тілінде сөйлеміз,бірақ бұл мәселе ұлымызға тигенде,біз баламызбен кәріс тілінде — хангукск тілінде сөйлейміз.Қазірі уақытта біздің ұлымыз хангукск бала-бақшасына баратын себептен тек хангукск тілінде ғана сөйлейді. 13 сағат бойы ол хангукск балаларымен бала-бақшада уақыт өткізеді. Үйде баламыз «папа» және «мама» айтуға тырысады,бірақ та акцентпен және икемсіз сөйлейді. Бізге бұл мүлдем ұнамайды, сол себептен біз өз жоспарларымызды қайта қарастырып ,Қазақстанға қайтуды жоспарлай бастадық. Келген бетте ұлымызды таныстыратын бірінші салт-дәстүр – сүндетке отырғызу болады.Біз ұлымызға Қазақстан туралы фотосуреттер және бейневидеолар көрсетеміз, онымен орыс тілінде сөйлеуге тырысамыз. Бірақ та бұл әлем біздің ұлымыз үшін өте алыс.
Кәрістерде балаларды тәрбиелеу бала тұлғасын тәрбилеу және баланың даралығын ашуында анықталады.
Баламызды бала-бақшадан алып кеткенде,қазір айнала туралы сұрау жасы — 3 жас болған себептен баламыз бізді кәріс тілінде сұрақтар қоя беретін мәселесімен соқтығысамыз. Мен кәріс тілінде негігі деңгейде сөйлеймін, а ол мен жете түсіндіруін қажет етіп сұрастыра бастайды,бірақ менде шықпай қалады.
Қазіргі кезде әлеуметтік желілер өте дамыған .Көшу алдында біз Кореяға байланысты түрлі топтарға жазылдық, бұл топтарда бүкілі тиімді кеңестерімен бөлінеді.Баламыз кішкентай болған себептен баланың беймделуімен ешқандай қиыншылықтар тумады.Бұдан басқа, ол өте пысық және балалармен тез тілдесе алады.
Марияш Айбасова, 37 жас, туған қаласы — Қарағанды
Тұратын елі: Ұлы Британия, Лондон қаласы
Шындығын айтсам, бүкіл елдерде тәрбиелеуде ешқандай айырмашылығы жок деп ойлаймын,себебі ата-аналарда тек бір арманы бар — балаларды табысты, қайырымды тәрбиелеу. Басында біз Америкада , содан соң Англияға тұрдық, бүкіл жерде адамдар бірдей.
Білім беру жолдары біздің елімізге қарағанда кішкене басқаша, ағылшындар көбінесе креативтік пен өз ойын білдіруін бағалайды. Баларда ешкім тік отырып нұсқауды орындауға мәжбүр етпейді,ешкім олардың өз ойын білдіруін бостандығын шектемейді.
Менің балаларым Қазақстанда мектепке барған жоқ. Үлкен қызым бірінші сыныпқа АҚШта барды,солан соң Англияда мектепке барды, ал қазіргі кезде Англияда тұрып оқуын жалғастырады. Ол ұстаздармен қатынасуда өзін бос сезінеіді,олармен өзіне тең ретінде сөйлейді. Егер бір мәселемен келіспесе,ашық түрде өз пікірін айта алады.Қазақстанда жақсы мұғалім деп сабағында оқушылар тыныш отырған мұғалімді санайды,сыныбын қатал ұстайтын мұғалімді санайды. Мен керісінше балалар тыныш отырып, өз пікірін айта алмайтын жағдайды дұрыс емес деп санаймын.
Менің балаларым қазақша сөйлемейді, Қазақстанда біреулер бұл жағдайға жай әсер етеді,ал біреулер керісінше бұрыс әсерін көрсетеді.
Біз АҚШ-қа көшкенде,менің қызым ағылшынша сөйлемеді.Ең басында бұл қиыншылық туғызды, бірақ бала тез бейімделеді, бір мезетте басқа тілге ауысып кетеді,бұл мәселені мен өз тәжірибемнен айта аламын.Менің үлкен қызым орыс тілін «жоғалта бастағанын» сезгенде – ол үйде ағылшын тілінде сөйлей бастады,біз үйде тек орыс тілінде сөйлеуге міндеттейтін қатал ережені еңгіздік,фильмдер,теледидар мен кітаптар да тек орыс тілінде.Ағылшын тілі – тек үйден тыс жерлерде.Осындай жолмен бір 2 тілдікті сақтадық.
Білім беру жолдары біздің елімізге қарағанда кішкене басқаша, ағылшындар көбінесе креативтік пен өз ойын білдіруін бағалайды.
Шетелде біздің достар шеңбері тек постсоветтік кеңістіктен шыққан адамдардан ғана тұрған,ТМД елдерінен шыққан адамдар болған — ресейліктер,украиндықтар,қырғыздар,қазақтар.Біз бірге Наурыз мерекесін тойлаймыз. Өмірімізде сәтсіз уақыттар болғанда,жұма күнінде жетінан дәстүрін жасайтын уақыттар да болды. Негізінде салт-дәстүрлерді тұрмыс арқылы жеткізуге тырысатынбыз.
Балалар әр-түрлі болған себептен,мен әр-түрлі жағдайларды көрдім. Көптеген балаларға қоғамға ең басынан еңгізен жағдайда балаларға оңайырақ болады — бала-бақшаға,мектепке жазғызады. Олар бұл жерледрде тез бейімделеді. Ал басқа балалармен қарым-қатынас табу қиын болған балалрға жекеше тіл табу қажет.
