Орталық Азияның жас ғалымдары жаңа зерттеулер жүргізіп, ғылыми жобалар жасап, адамдардың өмірін қалай өзгертетінін айтатын боламыз. Бүгін астаналық биологтың жұмысы туралы.
Мадияр Нұрғазиев, 31 жас, Астана қаласы, Назарбаев Университеті жанындағы National Laboratory Astana ғылыми қызметкері
Өзі туралы
Мен Таразда дүниеге келдім. Астана қаласындағы Қазақ-түрік лицейінде оқыдым. Бакалавриатты Дублин технологиялық университетінде, ал магистратураны Қарағанды мемлекеттік университетінде бітіргенмін. Қазіргі уақытта Еуразия ұлттық университетінде «Биология» мамандығы бойынша PhD-бағдарламасында оқимын.
Назарбаев Университеті жанындағы National Laboratory Astana жеке меншік мекемесінде жұмыс істеймін.
Ғылымға қызығушылық жоғары сыныптарда пайда болды. Бізде биология пәнінен тамаша мұғалімдер болды. Олар өзімнің өмірімді байланыстырған затқа деген қызығушылығымды тудырды.
Қызмет туралы
Мен микробиома зертханасының ғылыми қызметкерімін. Біздің қызметіміз адам микробиомасын, әсіресе ішек пен ауыз қуысын, сондай-ақ топырақ пен суды талдаудан тұрады.
Микробиом — денеміздің үстіңгі бетіндегі микроорганизмдер қауымдастығы. Біз олардың құрамын ДНК бөліп алу және бактериялардың таксономиялық құрамын анықтау үшін одан әрі секвенирлеу арқылы талдаудамыз. Біздің мақсатымыз — микроорганизмдердің түр алуандығын анықтау. Патогенді микроорганизмдер деген ұғым бар. Егер олар микробиомада басым болса, онда әртүрлі аурулар пайда болуы мүмкін.
Сондай-ақ, пробиотиктер, пребиотиктер, симбиотиктер ішек микробиомына қалай әсер ететінін зерттейміз.
Зерттеулер туралы
Мен ішек микробиомасы мен ревматоидты артриттің байланысына арналған докторлық диссертациямен жұмыс істеймін.
Ревматоидты артрит — бұл буындардың зақымдануына және олардың бұзылуына әкелетін, мүгедектіктің жоғары қаупімен және өмір сүру ұзақтығының қысқаруымен байланысты кең таралған созылмалы аутоиммунды ауру.
Менің диссертациямның басты тақырыбы — микробтық дисбиоз РА патогенезінің сыни детерминанты, ал адам факторлары мен микробиом арасындағы өзара әрекеттестік ауру қаупі мен оның белсенділігіне үлес қосады. Менің мақсатым — РА патогенезі мен қазақстандық популяциядағы аурудың белсенділігіне қатысты кешенді өзара байланысты зерттеу.
Менің зерттеуім Қазақстандағы ревматоидты артриті бар пациенттерді диагностикалау және бақылау әдістерін әлеуетті түрде жақсартуы мүмкін және бұл ауруды жақсы түсінуге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, біз Hormesis деп аталатын мамандандырылған тамақ өнімдерінің өндірісін іске қосамыз. Олар спортпен шұғылданатын адамдарға арналған және Қазақстан аумағында өсетін эндемиялық өсімдіктердің сығындысына негізделеді. Бұл сығындылардағы белсенді компоненттер спортшыларға дене жүктемесі кезінде жұмыс қабілеттілігін арттыруға, оксидативтік стрессті төмендетуге және организмнің бейімделу әлеуетін арттыруға мүмкіндік береді.
Біздің өндірістік зауыт Астанадан 30 шақырым қашықтықта орналасқан. Біз өндірісті осы жылдың шілде айында бастайды және ЕАЭО елдері аумағында, Таяу Шығыс пен Қытайда өнімдерді сатуды жоспарлап отырмыз.
Қазақстандағы ғылым туралы
Жыл сайын елімізде ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған бюджет ұлғаюда. Менің мансабымның басында 2017 жылы қаржыландыру шектелді, ал жас ғалымдарға арналған гранттар болмады. Сондықтан жас ғалымдарға қалыптасқан тәжірибелі профессормен бәсекелесу қиын болды.
Енді Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы ғылым және жоғары білім министрлігі мен ғылым академиясының жанында Жас ғалымдар кеңесі жұмыс істейді. Ол жаңа бастаған мамандардың дамуына көмектеседі, олардың құқықтарын қорғайды. Осының бәрі жастарға ғылыммен айналысуға көмектеседі. Мемлекеттің гранттарындағы сома соншалықты үлкен болмаса да, олар зерттеу жұмысының жақсы тәжірибесін береді.
Қазақстан ғылымында тұтастық жетіспейді. Елде ғылыми-зерттеу орталықтары мен ұйымдары әрқайсысы жеке вакуумда жұмыс iстейтiн жүйе қалыптасты. Толыққанды ынтымақтастық жоқ. Кейде адамдар бір мақсатқа жетуге тырысса да, бәсекелестік туындауы мүмкін. Бәсекелестіксіз серпіліс пен прогресс болмайды деген тұжырым бар. Бірақ ол бір мемлекеттің ішінде емес, шет елдермен болуы тиіс деп ойлаймын.
Барлығын бір кластерге шоғырландыру үшін ғылым бойынша жеке агенттік құру дұрыс болар еді. Бұл саланың дамуына айтарлықтай серпін береді.
Жас ғалымдарға кеңес
Оқу кезінде зерттеу жобаларына қатысыңыз. Осылайша сіз зертханалық жұмыстарда тәжірибе жинақтап, ғылыми мақалалар жазуды үйренесіз және ғылыми қызметтің ішкі асханасын түсінесіз.
Сізді қолдап, ғылыми жолыңызға бағыттай алатын тәжірибелі ғылыми жетекшіні табыңыз.
Естеріңізде болсын: ғылыми жұмыста сәтсіздіктер болмайды. Сабақ алып, алға жылжу маңызды.
Ұлы ғалым Альберт Эйнштейннің сөзін келтіргім келеді: «Логика сізді А тармағынан Б тармағына, ал қиялыңыз — кез келген жерге апаруы мүмкін». Ғылымда оқулықтарды оқу жеткіліксіз. Тек қиял мен армандар ғана сізді ғылыми серпіліске жеткізеді.
