Өмірі жайында
Мен 2000 жылы Копенгаген бизнес мектебімен жасасқан келісімшарт бойынша осында келдім. Келісімшарт үш жылды қамтыды, сол кезде мен докторантураны бітірдім. Бірақ маған қалуды ұсынды. Осылайша үш жыл 16 жылға ұласты.
Қазіргі кезде мен Копенгаген бизнес мектебінде стратегиялық және жаһандық тұрғыдан адами ресурстарды басқару бойынша профессор қызметін атқарамын, сонымен қатар мен PHD-бағдарламаларының директорымын, Human Capital Analytics тобының негізін салушымын.
Мен Данияға көшіп келгенге дейін әртүрлі елдерде тұрдым, сол себепті Еуропадағы өмір жайында білгенім болды. Туризм – бұл иммиграция. Шабаданымды жинап, басқа жаққа кетіп, өмірді жаңадан бастау қиын болды. Достарым да, туыстарым да болған жоқ, тек жаңа әріптестер болды. Кейін шабаданды қайтадан жинап, барлығын жаңадан бастау керек болды. 1996 және 2000 жылдары арасында менде осындай өмір болды. Жыл сайын жаңа елде болатынмын.
Жаңа жерге бейімделу әрдайым қиын, бірақ қызықты жұмыс болған кезде, оңайырақ болады. Ең үлкен қиындық тілмен байланысты болды. Осында барлығы ағылшын тілінде сөйлеседі, бірақ күнделікті өмірде дания тілін қолданады.
Мен тілді білген жоқпын, себебі осында үш жыл ғана боламын деп ойладым. Тілді тұрмысқа шыққаннан кейін ғана меңгере бастадым, себебі күйеуім даниялық азамат. Біз онымен Барселонада өткен конференцияда таныстық, сол кезде екеуміз де Қазақстанда тұрғанбыз.
Бізде үш той салтанаты өтті. Копенгагеннің қалалық ратушында ресми түрде некелесіп, үйлендік. Түстен кейін қонақтарды фуршетпен қабылдадық, ал кешке ата-аналарымызбен мейрамханаға бардық. Бұл 2003 жылдың 20 маусым күні болды. Ал тамыз айында Алматыда той өткіздік. Барлығы қазақ және орыс дәстүрлері бойынша болды: қалыңдық үшін берілетін қалыңмал, көршілер арқылы өту, қала бойынша серуендеу, шашу және тағы басқалары. Сонымен қатар Копенгагенде тағы бір сауық кеш ұйымдастырдық.
.JPG)
Күйеуімді сұрасаңыз, ол Алматыда өткен тойда ештеңе түсінбегенін айтады, себебі барлығы қазақ және орыс тілінде өтті, бірақ оған көңілді болды. Барлық қонақтардың тілек айтқаны оны таң қалдырды. Себебі Данияда тілекті тек жақын туыстар ғана айтады және ұзақ айтады.
Біздің үйде ағылшын, дания және орыс тілдерінде сөйлеседі. Сол себепті қонаққа келетін адамдарға бейімделу қиынға соғады.
Біздің ұлымыз Дэниэл жақында 8 жасқа толады, ол орыс тілінде барлығын түсінеді, бірақ көбінесе даниялық тілде сөйлеседі. Дегенмен Қазақстаннан жиендерім келген кезде, олармен орысша сөйлесуге тысырады.
Осында нағыз демократия орын алатыны ұнайды. Сайлаудан кейін барлық партиялар Парламентте таныстырылады, АҚШ-да немесе Ұлыбританида сияқты басымдық көрсететін бір ғана партия болмайды.
Сонымен қатар адамдар қоршаған ортаға жақсы қарайды. Пластиктен, шыныдан жасалған заттар қайта өндіріледі. Көліктің орнына велосипедпен жүріп, түтіннің орнына таза ауа жұтатыным ұнайды.
Тыныш өмірді қаласаңыз, қаланың сыртына, теңізге қарай тез жетуге болады. Ал егер қарқынды өмірді қаласаңыз, метромен орталыққа бару керек. Нью-Йорк, Шанхай, тіпті Алматы сияқты мегаполистерден кейін үйге келген кезде, мен үшін Копенгагеннің мінсіз жер болып табылатынына тағы да көзім жетеді.
Мен әлі күнге дейін Қазақстанның азаматымын және солай қалуды қалаймын, бірақ бұл өте қиын, себебі Қазақстан екі азаматтықты қабылдамайды, ал Данияда бұған рұқсат беріледі. Қазақстандық куәлікпен жол жүру өте қиын. Менде Данияда тұруға ықтиярхаты бар, бұл маған Еуропа бойынша еркін жүруге мүмкіндік береді, бірақ басқа елдердің барлығына виза керек.
Данияда мені жақсы жұмыс, өмірдің сапасы және, әрине, отбасым ұстап отыр. Дегенмен біз барлық нәрселерге ашықпыз, біз бүгін осында тұрып жатырмыз, ал ертеңгі күніміз уақыттың еншісінде.
Қала жайында
Мен алғаш рет Данияда 1996 жылдың маусым айында болдым. Кішкентай кезімде Ганс Христиан Андерсеннің барлық ертегілерін оқып шықтым және бұл ел жайындағы алғашқы әсерім ертегідей болды.
Копенгаген – бұл мегаполис, бірақ кішкентай қала болып көрінеді. Өзім үлкен қалаларды ұнатпаймын, бұл үлкен қарбалас, көп адамдар, кептелістер, мен бұдан шаршаймын.
Қазірде Данияда күндері ұзақ, түндері қысқа болытан керемет кезең. Ал желтоқасан мен қаңтар айында жұмысқа кеткен кезде және үйге қайтқан кезде қараңғы болады. Осында келген адамдар үшін бірінші екі қысқы ай ең қиын кезең болады.
Қаладағы сүйікті жерім – менің үйім. Үйдегі терезеден қараған кезде, ағаштар ғана көрінеді. Біз қаланың сыртында, теңізге жақын жерде тұрамыз. Осында көп мейрамханалар орналасқан айлақ бар.
Тамақ жайында
Даниядағы дәстүрлі тағам – қара нанға салынған майшабақ. Ол маринадтың әртүрлі түрлерінен жасалады. Нанға май жағады, кейін майшабақ салады – осылайша үлкен ашық сэндвич болып шығады. Бұл негізінен ланчқа арналған тамақ. Кешкі ас кезінде басты тағам әзірленеді.
Даниялық ас үйдің тағамдары француз және итальяндық ас үйлерден алынған. Ал дәстүрлі тағамына ет, картоп және қоңыр тұздық жатады. Бірақ қазірде бұл тағамды көп ұсынбайды.
Тамақ әзірлеген кезде, олар тәжірибе жасауға қорықпайды. Мысалы, осында қарбыз, қызанақтар, қызыл сарымсақ пен бальзамды сірке суы қосылған салатты жеп көруге болады.
Күйеуім жылқы етінен жасалған бешпармақты, кәуәпты ұнатады. Ал ұлым әжесі осында келген кезде пісіретін мәнті, тұшпара және котлеттерді жақсы көреді.
Адамдар жайында
Дания халқының 85% байырғы тұрғындары. Қала орталығында жүрсеңіз, көп ұлт өкілдерін кездестіруге болады, бірақ басым бөлігі даниялық азаматтар. Осында байырғы халық пен басқа жақтан келгендер арасында белгілі шекара бар. Адамдармен танысқан кезде қойылатын сұрақтардың біріншісі «Есімің кім?», екіншісі «Қай жақтан келдің?».
Екі елдегі отбасылық өмірдің басты айырмашылығы – Данияда қоғамдағы тең құқықтық отбасыдағы тең құқықтыққа ауысады. Бірақ бұның барлығы жеке жағдайға байланысты.
Даниялық ер адамдар ас бөлімде және балалармен болған кезде, өздерін жайлы сезінеді. Біздің үйде былай қалыптсақан: аптасына екі рет баланы мектептен өзім алып кетемін, ал келесі екі күні күйеуім алып кетеді, бесінші күні көрші қыз алып кетеді. Ас бөлімде де дәл солай: бір рет күйеуім, келесі жолы мен тамақ дайындаймын. Бірақ бұл медальдің екі жағы бар. Бұндай демократия күйеуі де, әйелі де барлық мәселелерде тең дәрежеде шешім қабылдайды дегенді білдіреді. Ер адамдар ас бөлімде көмектеседі, балалармен отырады, бірақ сонымен қатар барлық жағдайларда, тіпті диванның жастықтары мен перделердің түсін таңдаған кезде, өзінің пікірін айтуды қалайды.
Күйеуіммен танысқан кезде, ол Қазақстан жайында ештеңе білмейтін. Бірнеше сапардан кейін қазақстандық және даниялық адамдардың әзілді түсіне білу қасиеті өте ұқсайды деген пікір білдірді. Өзіңе, өзгелерге күліп қарау, сөздермен ойнау – екі елдің халқына тән қасиет. Сонымен қатар даниялықтар үшін де отбасымен бір дастарханның басында жиналу маңызды. Әрине, жергілікті тамақтың көлемін қазақтың мол дастарханымен салыстыруға келмейді. Бірде Қазақстандағы дастархан басынан кейін, балам бір рет ішінде қаншама зиянды тамақ жеуге болатынына таң қалған.
Дания еліндегі өмірі жайында бөліскен – Дина Мынбаева.
Суреттер Дина Мынбаеваның жеке мұрағатынан алынған.
