Үлкендерге құрметпен қарау
Қазақ халқы үлкен кісілерге әрқашанда басымдылық беріп, аға буынға құрметпен қарайтын салтымен танымал. Мысалы, кішілер үлкендерге бірінші болып амандасып, оларға «сіз» деп сөйлеуі қажет.
Бірінші баланың есімін атасы мен әжесі қояды
Баланың өмірге келуіне байланысты салтты қалалық тұрғындарда және ауылда тұратындар да қатаң сақтайды. Мысалы, біздің уақытта бірінші балаға «ат қою» құқығы атасы мен әжесіне тиесілі. Бұрын баланың атын қою құрметі туысқандардың үлкеніне немесе ақсақалға бұйыратын.
Балаларды үлкендермен бірге бір дастарханға отырғызбайды
Әдетте, қонақтар келген кезде балаларды бөлек дастархан жайылған басқа бөлмеге жібереді.
Ерекше мағынасы бар есімдер
Есімдерге келетін болсақ, қазақ халқы әр есімге ерекше терең мағына беріп, бұған ерекше назар аударады. Отбасында бірыңғай қыз балалар дүниеге келсе онда соңғысына келесісі міндетті түрде ұрпақ жалғастырар - ұл болсын деген оймен Ұлбала немесе Ұлболсын есімін береді.
Өз жеті атасын білу
Әр қазақ өзінің қандай руға тиесілі екендігін білуі және әкесі бойынша жеті атасын айтып беруі қажет. Қазақ халқы баяғы заманнан бері туысаралық некелердің зияндығы туралы білген, сондықтан қанның араласуын болдырмау мақсатында әр қазақ жеті атасын білуі міндетті.
Үлкен баланы әкесінің ата-анасының тәрбиесіне берген
Үлкен баланы әкесінің ата-анасының тәрбиесіне береді. Атасы мен әжесінің тәрбиесінде өскен бала олардың даналығы мен тәжірибесін алып, жауапты болады деп санаған. Ал отбасындағы үлкен бала кіші інілері мен қарындастарына үлгі болатындықтан тәрбиенің осындай форматы дұрысырақ болып табылады.
Кенже ұл ата-анамен бірге тұрады
Көптеген қазақ отбасылары кенже ұл бала әке ошағы мен мүлігінің мұрагері болып қалатын «әке мұрасы» салтын сақтайды. Осы ретте, кенже ұлына қартайған ата-анасына күтім жасау қамқорлығы да артылады.
Әмеңгерлік
Әмеңгерлік — бұл гуманизм идеясынан тараған ежелгі қазақ дәстүрі, оған сәйкес жесір қалған келіншек күйеуінің бауырларының біріне тұрмысқа шыққан. Бұл дәстүрдің мақсаты асыраушысыз қалған жесір мен оның балаларын қолдау болып табылады. біздің күндері қайтыс болған күйеуінің бауырларының бірі жетім қалған отбасына некеге тұрмай-ақ қамқорлық жасап, көмектеседі.
Қонақжайлық және кең дастархан
Қазақ халқының қонақжайлық дәстүрінен бастау алатын бірде бір мейрам дәмі тіл үйірер түрлі тағамдарға толтырылған бай дастархансыз өтпейді. Өте ерте ғасырлардан бастап бүгінгі күнге дейін қазақтар қонақтарды ең дәмді тағамдардан дәм татқызып, содан кейін егер қонақ кететін болса оны құр қол үйден шығармауға тырысып оларға аса құрметпен қараған.
Мұқабадағы суреттердің авторы: Евгений Ким
