Олег Пак — республикалық және 80 халықаралық математикалық олимпиадалар мен ғылыми жобалар жарыстарының 200-ден астам жүлдегерін тәрбиелеген мұғалім, неліктен шетелдік жүйелерді көшіруге болмайды және қазақстандық білім берудің ұлттық парадигмасы қандай болуы тиіс.
Олег Пак, Алматы қаласы, Shoqan Academy директоры, @pak_oleg_vladimirovich, @shoqanacademy
Қалыптастыру туралы
Менің балалық шағым Кеңес Одағында өтті. Сол кезде көптеген адамдар сияқты мен де романтикалық мамандық туралы армандадым. Геолог, журналист, соңғы кезекте математика мұғалімі болғым келді. Новосибирск мемлекеттік университетінің механика – математика факультетін бітіргеннен кейін де, мұғалім бола тұрып, мен бірнеше рет қызмет түрін өзгерту туралы ойландым. Коммерциямен, кәсіпкерлікпен айналысқан, тхэквондо бойынша жаттығулар өткізген, ҰҚК қатарына тағылымдамадан өткен. Бірақ 90 – шы жылдары Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін оқушылар ғылыми жобаларымен шетелге халықаралық жарыстар мен олимпиадаларға шығуға мүмкіндік алды. Біз де дайындала бастадық. Мұғалім қызметінің дәл осы жағы мені созып жіберді.
Дайындалу қиын болды. Біріншіден, ақпарат аз болды, екіншіден, тұрмыстық жағдай ауыр болды: жарық, су, газ жоқ еді. Осы процесте маған үлкен әсер еткен сәт болды. 90-шы жылдардың соңында маған менің оқушымның халықаралық олимпиадада алтын медаль алып, әлемнің түкпір — түкпірінен келген адамдардың алдында Қазақстан туын көтеріп сахна бойымен жүріп бара жатқан бейнені көрсетті. Дәл сол сәтте мен патриот болдым. Бәлкім, өз еліңді шынымен сүйіп қалу үшін ол үшін шынымен де бірдеңе жасау керек шығар.
Бүгінгі күні менің жұмыс тәжірибем — 32 жыл оқытушылық қызметте, 3 жыл Алматы қаласы ҚМ НЗМ директоры және 5 жыл Шоқан Уәлиханов атындағы жеке меншік мектепте директор ретінде. Бүгін мен құрылтайшылар Кеңес Рақышев пен Әсел Тасмағамбетовамен бірге іске қосқан Shoqan Academy педагогикалық шеберлікті арттыру орталығында жұмыс істеймін.
Қазіргі білім туралы
Математика пәнінің мұғалімі бола отырып, еліміздің мектептерінде түлектердің математикалық дайындық деңгейі жылдан жылға төмендеп келе жатқанын көріп отырмын. Оның бірнеше себебі бар.
Біріншісі — шешім қабылдаушылардың шетелдік білім беру жүйесін көшіруге ұмтылуы. Мұндай стратегия қалаған нәтиже бермейді. Бір адам жүгіріп, екіншісі оның соңынан жүріп, оның қозғалысын толығымен көшіретінін елестетіңіз. Екіншісі қаншалықты тырысса да, біріншісін ешқашан қуып жете алмайды. Егер біз уақыттың бастапқы сәтінде артта қалған болсақ, онда біз әрқашан артта қаламыз.
Біз білім берудің өзіндік ұлттық парадигмасын әзірлеуге тиіспіз, ол бірнеше жыл, бәлкім ондаған жылдар бойы жүзеге асырылатын болады. Бұл стратегияны құруға әр түрлі салалардан көптеген мамандар: психологтар, әдіснамалар, практикалық мұғалімдер, теоретик-педагогтар қатысуы тиіс. Әрине, біз басқа елдердің тәжірибесіне сүйене аламыз, бірақ қарыз алғанымыздың бәрін дұрыс бейімдеу керек.
Бүгінде білім беруде жұмсақ дағдыларға назар аудару керектігі туралы көп айтылады. Бірақ проблема мынада, бұл дағдылардың бәрін өлшеу қиын. Сондықтан бiлiм берудiң ұлттық парадигмасы шеңберiнде Қазақстан бiлiм беру сапасын бақылау жүйесiн әзiрлеуi тиiс. Ол креативтілікті, коммуникативтік дағдыларды және басқа да soft skills өлшейді.
Тез өзгеріп жатқан әлемде білім беру де тез өзгеруі тиіс деген парадигма менің көзқарасыма қайшы келеді. Мектептегі білім беру өзінің мәні мен құндылықтары бойынша консервативті болуы тиіс. Тез өзгеріп жатқан әлемде бағыттан ауытқымау үшін іргелі қағидаттар мен құндылықтар түріндегі маяктардың болуы өте маңызды. Сонымен қатар, біз түсінуіміз керек, біз қандай реформа енгізуге тырыссақ та, ақыр соңында сабақтарда не болып жатқанын түсінеміз.
Біздің білім беру жүйеміздің тағы бір проблемасы — оқушылардың үлкен жүктемесі. Балалар бір аптада көптеген оқу сағаттарын өтуге мәжбүр. Мысалы, американдық оқушыларға, біздікінен айырмашылығы, өзінің туған тілінен басқа да орыс тілін үйрету талап етілмейді. Бұл ретте оқу бағдарламаларының мазмұны әртүрлі тақырыптарға толы. Бұл әсіресе жаратылыстану — ғылыми циклға қатысты. Бағдарлама әр екінші сағатта жаңа тақырыпты айту үшін құрылған. Біз оқушыларға қандай да бір мәселені терең ойлауға, шешімін табуға уақыт бермейміз. Бұл мектептің негізгі мақсатына қайшы келеді — баланы ойлауға және өз идеяларын іске асыруға үйрету қажет.
Келесі мәселе — педагогикалық құрамның кәсіби деңгейінің төмендігі. Менің пікірім мұғалімдерді жұмысқа қабылдаудың сегіз жылдық тәжірибесіне негізделген. Жаратылыстану математикалық бағыты бойынша мұғалім лауазымына үміткерлер мектептегі қарапайым міндеттерді шеше алмаған жағдайлар да болды. Ағылшын тілі мұғалімдерін табуға тырысып, 5-ден астам үміткердің ішінен 90 іріктеп алдым. Педагогтардың бiлiктiлiгiн арттыру орталықтарының деңгейi мейлiнше жоғары. Біз бұл жағдайды түзетуге ниеттіміз. Сондықтан екі ай бұрын біз Shoqan Academy стартабын іске қостық. Біздің идеямыз — Қазақстан мен әлемнің үздік мұғалімдерінің нақты тәжірибесін Республиканың педагогикалық ортасына тарату.
Болашақ құру туралы
Соңғы екі — үш жылдағы оқиғалар біздің бәріміз турбуленттік жағдайда екенімізді көрсетеді. Ертең не болатынын ешкім білмейді. Мұндай белгісіздік жағдайында, болашақты көру қиын болғанда, жасанды интеллект жүйесінің болуы мектептегі білім беру процесіне қалай әсер етеді деген сұрақ баршаға ашық болып қалады. Бұл жүйелердің біздің өмірімізде көзге көрінбейтіндігі адамдар буынын неғұрлым инертті, креативті етпейді. Жақсы жады немесе кеңістікте бағдарлау сияқты қасиеттер талап етілмейді. Және адамзаттың бұл функциялары біртіндеп әлсіреу қаупі бар.
Білім берудегі заманауи трендтердің бірі — балаларды нақты білімге үйретудің қажеті жоқ, жаттаудың қажеті жоқ. Өйткені барлық нақты білімді ашық көздерден, ал енді жасанды интеллект арқылы да алуға болады. Мен мұндай ұстанымға кейбір себептерімен қарсымын. Ғылым жақсы идеялар қалай пайда болатынын әлі де білмейді. Басында не болып жатыр? Жақсы идеялар әдетте білім салаларының тоғысында, түрлі идеяларды синтездеуде пайда болады. Сәйкесінше, білім адамның басында ойлау, сөз формалары түрінде болуы тиіс.
Бүгін де, болашақта да оқушыларды тәрбиелеуге ерекше назар аудару қажет. Жеке тұлғаның бастамашылық, жауапкершілік, өз мақсаттарына жету қабілеті сияқты қасиеттері біздің заманымызда жоғары бағаланады және болашақта одан әрі сұранысқа ие болады.
Ата-аналарға кеңес: мектеп — «Менің балам және оның болашағы» деп аталатын жобадағы факторлардың немесе құралдардың бірі. Жобаның басты менеджерлері ата-аналар болып табылады.
